Tyle wczoraj i dzisiaj było pod notką Coryllusa (O organizacjach hermetycznych i społeczeństwie otwartym) rozmów na temat Chin, że i ja postanowiłam dołożyć swoje trzy grosze...

    Jest we Lwowie, obok katedry łacińskiej, na miejscu dawnego cmentarza przykościelnego, czworoboczna, przykryta kopułą kaplica, dziwnie przyklejona do mieszczańskiej kamienicy. Kiedyś stała wolno w centralnym miejscu cmentarza jako kaplica grobowa i była świadectwem błyskawicznego awansu i asymilacji cudzoziemców w zhierarchizowanej strukturze miasta.

Przepych kaplicy, bogactwo sztukaterii, płaskorzeźb, epitafiów, marmurowych i gipsowych postaci, a nawet podobieństwo architektoniczne do wawelskiej kaplicy Zygmuntowskiej, świadczą bowiem dobitnie o roli jaką odgrywała we Lwowie dopiero co przybyła za Stefanem Batorym rodzina Boymów (wkrótce niektórzy będą się już pisać: Boimowie).

Wzniósł ją dla swojego zmarłego ojca (tego, co to przybył z królem Stefanem), a także dla siebie i swojej rodziny Paweł Boym, lekarz Zygmunta III Wazy, a także wieloletni rajca, a nawet lwowski wójt.

Kaplica jest duża, bo sam Paweł Boym miał ośmioro dzieci.

To najsłynniejsze jednak nigdy nie spoczęło w rodzinnym grobowcu. A był nim trzeci z pięciu synów Pawła, Michał Piotr Boym.

22 sierpnia tego roku minęła 358 rocznica jego śmierci w dalekiej chińskiej prowincji Guangxi (zmarł w 1659 roku, żył niewiele ponad 40 lat).

Urodził się we Lwowie ok. r. 1612 (niektóre źródła podają datę 1614). O jego dzieciństwie i młodości niewiele wiemy.

Z pewnością u ojca odbywał pierwsze wtajemniczenia w trudną sztukę leczenia chorych, działania ziół i sporządzania specjalnych mikstur. Ta umiejętność przyda mu się wkrótce w życiu zakonnym.

W 1631 roku, mając 19 lat, wstępuje bowiem Michał Paweł do zakonu jezuitów, najprężniejszego wówczas nie tylko w Rzeczypospolitej, ale w całym chrześcijańskim świecie.

Miało to być realizacją złożonego w wieku 14 lat ślubu, który wg tradycji wiązał się z cudownym ocaleniem życia w jakiejś bliżej nieznanej, a niebezpiecznej przygodzie.

Przez następne 10 lat przebywał w różnych domach zakonnych w Polsce (m. in. w Krakowie, Sandomierzu, Jarosławiu), pogłębiając swoją wiedzę filozoficzną, pedagogiczną, teologiczną i medyczną (m. in. opiekował się chorymi w szpitalu przy kościele św. Szczepana w Krakowie).

We wrześniu 1641 roku, po uzyskaniu święceń kapłańskich i odbyciu tzw. trzeciej próby zakonnej, rozpoczyna starania o wyjazd do pracy w Chinach.

Prawdopodobnie na wyobraźnię młodego człowieka i jego decyzję o pracy misyjnej tak daleko od rodzinnych stron, wywarły wpływ przykłady niezwykłego życia o. Wojciecha Męcińskiego SJ, męczennika w Japonii i o. Andrzeja Rudominy SJ, polskiego misjonarza w Chinach.

Niestety, mimo wielkiego pragnienia i wielu starań o wyjazd na misje do Chin, jego podania były odrzucane aż dziewięciokrotnie(!) i dopiero za dziesiątym razem generał jezuitów wyraził wreszcie zgodę. Czyż to nie piękny przykład godnej naśladowania determinacji w dążeniu do celu?.

Natychmiast po uzyskaniu zgody przełożonego, Michał Boym przez Rzym, gdzie uzyskał błogosławieństwo papieża Urbana VIII, udał się do Lizbony, skąd pod koniec 1643 roku odpłynął do Makao. Towarzyszyło mu 10 księży i kilku kleryków.

Droga wiodła tradycyjną trasą Henryka Żeglarza: wokół Afryki, następnie przez Ocean Indyjski, portugalskie Goa w Indiach Zachodnich, przez Archipelag Malajski do Makao nad Morzem Południowochińskim, gdzie rozpoczął wykłady w istniejącym tam kolegium jezuickim, ucząc się jednocześnie intensywnie języka chińskiego.

Dla Chin był to niezwykle burzliwy okres walki o władzę między panująca dotąd dynastią Ming, w większości wyznajacą już chrześcijaństwo, a dążącą do władania Państwem Środka nową dynastią mandżurską.

Wkrótce po przybyciu Boyma do Chin władzę w Pekinie przejmują Mandżurowie, ostatni cesarz popełnia samobójstwo, a ocalała część rodziny Mingów ucieka na południe i szuka wszelkiej możliwej pomocy w odzyskaniu tronu.

W tym czasie Michał Boym zostaje skierowany do Ding’an na wyspie Hajnan. Tam rozpoczyna swoje pierwsze badania nad florą chińską oraz wpływem chińskiej medycyny na zdrowie. Według znawców, był to jego najbardziej twórczy okres życia.

Z dala od polityki zbiera materiały do wydanych później w Europie swoich najważniejszych dzieł, takich jak: Atlas Sinensis, Medicus Sinicus czy Flora Sinensis

W 1648 r. dociera do Singanfu, dzisiejszego Xi’anu, gdzie sporządza kopię słynnego nestoriańskiego napisu z VII w., na tzw.„kamieniu z Singanfu”, świadczącym o bardzo starej tradycji ewangelizacji Chin przez syryjskich nestorian.

W 1649 musi jednak przerwać prace badawcze, bo zostaje wezwany na dwór cesarza-wygnańca Yongliego, aby pomagać o. Andreasowi Kofflerowi w pracy duszpasterskiej.

W ten sposób, chcąc nie chcąc, zostaje włączony w wielką politykę i służbę dworską. Będzie to miało ogromny wpływ na całą jego przyszłość i dalsze życie...

Matka cesarza, Helena, od dawna chrześcijanka, w listopadzie 1650 r. wysyła go bowiem, jako oficjalnego ambasadora dynastii Ming, do papieża Innocentego X, a także do chrześcijańskich władców europejskich, z prośbą o pomoc w walce z Mandżurami oraz z zapewnieniem o przywiązaniu swojej rodziny do nauki Jezusa Chrystusa.

Michał Boym wiezie oficjalne listy dla Stolicy Apostolskiej od cesarzowej Heleny (Wang) i od kanclerza Panga-Achilleusa (jako ciekawostkę wypada podać, że listy te, pisane na jedwabiu, zachowały się i znalazły w zbiorze dokumentów odtajnionych ostatnio przez kancelarię watykańską!).

. Zapamiętajmy datę: listopad 1650 roku, bo jest ona istotna w ocenie misji naszego jezuity.

Początkowo podróż wiedzie tradycyjnie przez Makao do portugalskiego Goa, ale tu pojawiają się pierwsze problemy...

Portugalczycy, zainteresowani zyskownym handlem z Chinami, dawno już machnęli ręką na Mingów i zgodnie z zasadą „umarł król, niech żyje król” zdążyli się dogadać z Mandżurami i misja Boyma jest im bardzo nie na rękę. Zatrzymują więc posłańca na Goa, uniemożliwiając dalszą podróż.

Po wielu miesiącach czekania, łamiąc ostatecznie zakaz opuszczania wyspy, 8. grudnia 1651 roku, Michał Boym rusza do Europy drogą lądową przez Indie, Persję, Armenię i Turcję, aby po roku pełnej trudów podróży, w początkach grudnia 1652, dotrzeć do Wenecji.

Tutaj, dzięki poparciu francuskiego ambasadora, udaje mu się uzyskać posłuchanie w senacie Republiki Weneckiej.

Ubrany w strój chińskiego mandaryna przedstawia stan chrześcijaństwa w Państwie Środka oraz wielką rolę Mingów w rozszerzaniu ewangelizacji, próbując uzyskać poparcie dla nich w walce z Mandżurami.

Niestety, Wenecja nie chce narażać się panującej na Oceanie Indyjskim Portugalii, więc misja Boyma nie odnosi skutku.

Cesarski wysłannik udaje się więc do Rzymu, gdzie bezskutecznie próbuje uzyskać audiencję u papieża Innocentego X.

W tych staraniach naraził się wszystkim: Hiszpanom, bo korzystał w Wenecji z pomocy ambasadora francuskiego, a były to czasy ostrego konfliktu hiszpańsko-francuskiego, Portugalczykom, bo uciekł z Goa, generałowi jezuitów, bo ponoć wbrew regule, bez jego zgody, nie chcąc bezczynnie czekać na papieskie posłuchanie, publikuje efekty swojej pracy badawczej w Chinach.

Papież też jest nieufny, bo trwa właśnie konflikt między jezuitami, a franciszkanami o metody pracy misyjnej w tak odległych cywilizacyjnie krajach, jak Chiny czy Japonia. Problem jest poważny, bo dotyczy odpowiedzi na pytanie jak daleko można się posunąć w adaptacji miejscowych pojęć, symboli i zwyczajów, aby nie zatracić istoty nauki Chrystusa, zwłaszcza w takim kraju, gdzie nie istnieje nawet pojęcie osobowego Boga - Stworzyciela.

A tu jeszcze Michał Boym otwarcie wyraża swój podziw dla Konfucjusza, porównywalny z podziwem św. Tomasza dla Arystoteles i Platona.

Mijają długie trzy lata.

Cesarski poseł, czekając na audiencję u papieża, zostaje wysłany do Loreto, gdzie kończy prace nad kompletnym atlasem Chin, podając właściwą lokalizację wielu miast oraz Muru Chińskiego i udowadniając, że Kataj Marco Polo i odkryta przez Portugalczyków China, to te same kraje, a uważana dotąd za wyspę Korea jest w rzeczywistości półwyspem.

Przychodzi wreszcie grudzień 1655 roku i nowy już papież, Aleksander VII, przyjmuje łaskawie cesarskiego posła i odbiera od niego listy oraz dary cesarzowej Heleny, matki cesarza Yongli oraz jego kanclerza Achillesa - Panga.

Papież, poza słowami otuchy dla upadających Mingów, nie ma jednak nic więcej do zaoferowania wytrwałemu posłańcowi.

A ten, choć mógł z dużym prawdopodobieństwem zakładać, że sytuacja w Chinach w ciągu tych długich lat oczekiwania na posłuchanie radykalnie się zmieniła i powrót nie ma sensu, a nawet może okazać się niebezpieczny, choć w Rzymie mógł liczyć na sławę wybitnego uczonego, postanawia wypełnić swoją misję do końca.

Wyposażony w bezużyteczne w gruncie rzeczy dla Mingów przesłanie, 30 marca 1656 roku wypływa z Lizbony w podróż powrotną do Chin.

Pełna niebezpieczeństw wędrówka trwa ponad dwa lata.

Z Goa Michał Boym przedostaje się do ówczesnego Syjamu (Tajlandia) i Annamu (Wietnam), a następnie do sąsiadującego z nim chińskiego Yunanu, gdzie na wygnaniu przebywał cesarz Yongli z rodziną.

Sytuacja dworu cesarskiego była już jednak tragiczna, wszędzie panoszyli się stronnicy rządzących z Pekinu Mandżurów. Mimo to Jezuita za wszelką cenę chciał wypełnić swoje poselstwo i osobiście przekazać cesarzowi papieską odpowiedź, choć w istniejącej sytuacji nie miało to żadnego praktycznego znaczenia.

Niestety, wycieńczony wieloletnią tułaczką, nękany chorobami, nie dociera Michał Boym na dwór cesarski.

Umiera 22 sierpnia 1659 roku, po 9 (dziewięciu!) latach bezskutecznej walki o pomoc dla upadającej dynastii.

Jest prawdopodobnie najdłużej posłującym w jednej sprawie ambasadorem.

I tak jak dziewięć razy bezskutecznie starał się o wyjazd na misje, tak dziewięć lat nie bacząc na trudy i niebezpieczeństwa, z niezwykłą determinacją i wiernością podjętemu zobowiązaniu, będzie dążył do wypełnienia swojej beznadziejnej misji.

Towarzyszący mu Chińczyk miał Go pochować przy jednej z głównych dróg, oznaczając grób krzyżem, który wkrótce, wskutek trwającej wojny, uległ zniszczeniu i miejsce pochówku tego najwierniejszego ambasadora przegranej sprawy, pierwszego europejskiego sinologa, wielkiego misjonarza i naszego rodaka, nie jest dzisiaj znane.

W pełnej mieszczańskiego przepychu rodzinnej kaplicy we Lwowie, gdzie nad drzwiami wiszą portrety ojca i dziadka, nie ma nawet jego epitafium.

Pozostały po nim liczne dzieła, opisujące przyrodę, kulturę i zwyczaje chińskie oraz wdzięczna pamięć potomków owych XVII-wiecznych Chińczyków, dla których jest, po Szopenie, najbardziej znanym naszym rodakiem w ich kraju.

Nie ma już Mingów ani Mandżurów, a chińskie dzieci ponoć nadal ze czcią uczą się o niezwykłej wierności tego, który będąc przybyszem, stał się największym orędownikiem sprawy swojej przybranej Ojczyzny, Michała Boyma ze Lwowa, a dla Chińczyków Bu Mige卜彌各.

 

---

tagi:

	jolanta-gancarz
	1 grudnia 2017 19:37

37     2832    16 zaloguj sie by polubić